Phát triển và cảm hứng

"Tôi tạo ra nữ nhân vật chính là một cô bé bình thường, người mà bất kỳ người xem nào cũng có thể đồng cảm. Đây không phải là một câu chuyện kể về sự trưởng thành của các nhân vật, đây là câu chuyện mà ở đó các nhân vật của chúng ta tìm thấy được thứ gì đó vốn đã nằm sẵn trong tâm hồn họ, được bộc lộ ra khi họ ở trong những hoàn cảnh nhất định. Tôi muốn những người bạn trẻ của mình sống như vậy và tôi nghĩ rằng họ, cũng như tôi, cùng có mong ước như thế."

— Miyazaki Hayao[16]

Vào mỗi dịp hè, Miyazaki Hayao dùng quãng thời gian nghỉ ngơi của mình tại một cabin trên núi cùng gia đình và 5 cháu gái là bạn với gia đình mình. Ý tưởng cho Sen và Chihiro ở thế giới thần bí đến khi ông quyết định sẽ làm một bộ phim cho những người bạn này. Miyazaki trước đó đã đạo diễn cho nhiều phim như Hàng xóm của tôi là Totoro và Dịch vụ giao hàng của phù thủy Kiki, những phim dành cho đối tượng là trẻ em và các bạn tuổi teen, nhưng ông chưa từng làm một bộ phim nào dành cho những cô bé 10 tuổi. Để tìm cảm hứng, ông đọc các tạp chí shōjo manga như Nakayoshi và Ribon mà các cháu gái để lại trong cabin, nhưng ông cảm thấy chúng chỉ đề cập đến chủ đề "phải lòng" và lãng mạn. Khi nhìn vào những người bạn trẻ của mình, Miyazaki nghĩ rằng đây không phải là thứ "giúp sinh ra lòng nhân ái trong những trái tim". Thay vào đó, ông quyết định làm bộ phim nói về một nữ nhân vật chính mà họ, những cháu gái bạn của gia đình ông, có thể noi gương.[16]

Tác giả và đạo diễn Miyazaki Hayao đã dùng những tạp chí shōjo manga để lấy cảm hứng đạo diễn cho phim Sen và Chihiro ở thế giới thần bí.

Miyazaki đã có ý định làm phim mới trong một thời gian dài. Ông đã viết kịch bản cho 2 dự án riêng của mình. nhưng cả hai đề xuất này đều bị từ chối. Đề xuất đầu tiên dựa theo một quyển sách của Nhật là Kirino Mukouno Fushigina Machi, và đề xuất thứ 2 nói về một nữ nhân vật chính tuổi teen. Dự án thứ ba của Miyazaki, sau này có tên là Sen và Chihiro ở thế giới thần bí, là thành công hơn cả. Cả ba câu chuyện đều xoay quanh một nhà tắm công cộng dựa theo các nhà tắm công cộng tại quê nhà của Miyazaki. Miyazaki từng nghĩ rằng nhà tắm công cộng là một nơi bí ẩn, và ở đó có một cánh cửa sổ nằm cạnh các bồn tắm. Miyazaki bị cuốn hút bởi suy nghĩ về những thứ đằng sau cánh cửa đó, và ông đã viết nhiều câu chuyện về nó; một trong số chúng trở thành ý tưởng cho nhà tắm công cộng trong Sen và Chihiro ở thế giới thần bí.[16]

Khâu sản xuất phim bắt đầu tiến hành vào năm 2000 với kinh phí là 1,9 tỷ yên (15 triệu USD).[2] Disney đã chi 10% giá quyền đặt trước của bộ phim khi phân phối tại Mỹ.[17] Từ sau Công chúa Mononoke, Miyazaki và các cộng sự đã có nhiều kinh nghiệm với quá trình dựng phim bằng máy tính. Họ đã tự trang bị thêm nhiều máy tính và các phần mềm hỗ trợ như Softimage, đội ngũ sản xuất của Ghibli đã bắt đầu học cách sử dụng các phần mềm này nhưng cố gắng dùng chúng như một công cụ để làm nổi bật lên cốt truyện chứ không "lạm dụng" chúng. Mỗi nhân vật hầu hết đều được vẽ bằng tay, cùng với sự giúp đỡ của Miyazaki để đảm bảo rằng các họa sĩ hiểu được ý tưởng của ông.[2] Khó khăn lớn nhất trong quá trình làm phim là việc cắt bớt độ dài của nó. Khi quá trình trình sản xuất bắt đầu, Miyazaki nhận ra rằng bộ phim sẽ kéo dài hơn 3 tiếng nếu ông làm nó dựa theo cốt truyện hiện tại của ông. Ông đã phải cắt bỏ nhiều đoạn trong cốt truyện của mình, đồng thời giảm thiểu tối đa hiệu ứng "mắt long lanh" trong phim vì ông muốn bộ phim phải thật đơn giản. Miyazaki không muốn làm nhân vật chính là một cô bé xinh đẹp. Ban đầu ông bị thất vọng bởi cô bé trông "ngốc nghếch" và nghĩ rằng: "Cô bé không hề dễ thương. Liệu chúng ta có thể làm gì cho cô bé?". Tuy nhiên, đến cuối phim, ông cảm thấy yên lòng khi cảm thấy rằng "Cô bé sẽ trở thành một phụ nữ duyên dáng".[16]

Miyazaki thiết kế các căn nhà trong thế giới linh hồn dựa theo kiến trúc của bảo tàng kiến trúc không gian mở Edo-Tokyo tại Koganei, Tokyo, Nhật. Ông thường xuyên ghé thăm bảo tàng này để lấy ý tưởng trong suốt quá trình làm phim. Miyazaki luôn bị cuốn hút bởi phong cách Pseudo-Tây phương của kiến trúc thời Minh Trị tại đây. Bảo tàng này khiến Miyazaki hoài cổ, "nhất là khi tồi đứng đây một mình lúc hoàng hôn, gần giờ đóng cửa, và mặt trời đang dần khuất bóng – những giọt nước mắt dần thấm đẫm đôi mắt tôi."[16] Một nguồn cảm hứng lớn khác nữa là Notoyaryokan, một Ryokan tọa lạc tại Yamagata, nổi tiếng nhờ lối kiến trúc và những đồ nội thất trang trí tuyệt đẹp.[18] Trong khi một số sách hướng dẫn và bài viết cho rằng thị trấn vàng cổ Cửu Phần ở Đài Loan đóng vai trò làm mẫu cảm hứng cho phim thì Miyazaki phủ nhận điều này.[19] Dōgo Onsen thường được coi là nguồn cảm hứng chính cho onsen/nhà tắm trong Sen và Chihiro ở thế giới thần bí.[20]

Nhạc phim

Hisaishi Joe – cộng tác viên lâu năm của Miyazaki là tác giả phần nhạc nền trong phim.

Phần nhạc nền phim do Hisaishi Joe – cộng tác viên lâu năm của Miyazaki sáng tác và xướng nhạc, đồng thời do dàn nhạc giao hưởng New Japan Philharmonic trình bày.[21] Nhạc nền của Hisaishi đã gặt hái các danh hiệu tại lễ trao giải cuộc thi điện ảnh Mainichi lần thứ 56 cho âm nhạc hay nhất, giải âm nhạc hay nhất ở hạng mục phim điện ảnh chiếu rạp tại hội chợ thương mại anime Tokyo International Anime Fair năm 2001 và hạng mục Album nhạc hoạt hình của năm tại lễ trao giải Đĩa vàng Nhật Bản lần thứ 17.[22][23] Sau đó, Hisaishi đã bổ sung ca từ cho "Day of the River" và đặt tên cho phiên bản mới này là "The Name of Life" (いのちの名前, "Inochi no Namae"?) do Hirahara Ayaka trình bày.[24]

Ca khúc kết phim có tựa "Always With Me" (いつも何度でも, Itsumo Nando demo?, Nghĩa đen: Luôn luôn, dù có bao nhiêu lần) do Kimura Youmi – một nhà soạn nhạc và nghệ sĩ chơi đàn lia đến từ Osaka – sáng tác và trình bày. Phần lời được viết bởi một người bạn của Kimura là Wakako Kaku. Ca khúc này vốn dự định được sử dụng trong Rin the Chimney Painter (煙突描きのリン, Entotsu-kaki no Rin?), một bộ phim khác của Miyazaki nhưng chưa bao giờ được phát hành. Trong một phụ chương đặc biệt trong DVD, Miyazaki Hayao giải thích bài hát này thực tế đã gợi cảm hứng cho ông như thế nào để sáng tạo ra Sen và Chihiro ở thế giới thần bí.[25] Riêng ca khúc đã giành được chứng nhận đĩa vàng tại lễ trao giải đĩa nhạc Nhật Bản lần thứ 43.[26] Bên cạnh album nhạc nền phim, còn có một image album có tựa là Spirited Away Image Album (千と千尋の神隠し　イメージアルバム, Sen to Chihiro no Kamikakushi Imēji Arubamu?) (album mà các bản nhạc phim được trình bày bởi chính các nhật vật -các diễn viên lồng tiếng cho nhân vật đó), bao gồm 10 bản nhạc.[27]

Album nhạc nền phim Sen và Chihiro ở thế giới thần bí

One Summer's Day (あの夏へ, Ano Natsu e?) (Hisaishi Joe (久石譲, Hisaishi Joe?)) – 3:09 A Road to Somewhere (とおり道, Toori Michi?) – 2:07 The Empty Restaurant (誰もいない料理店, Dare mo Inai Ryōriten?) (Hisaishi Joe) – 3:15 Nighttime Coming (夜来る, Yoru Kuru?) (Hisaishi Joe) – 2:00 The Dragon Boy (竜の少年, Ryū no Shōnen?) (Hisaishi Joe) – 2:12 Sootballs (ボイラー虫, Boirā Mushi?) (Hisaishi Joe) – 2:33 Procession of the Spirits (神さま達, Kamisama-tachi?) (Hisaishi Joe) – 3:00 Yubaba (湯婆婆, Yubaba?) (Hisaishi Joe) – 3:30 Bathhouse Morning (湯屋の朝, Yuya no Asa?) (Hisaishi Joe) – 2:02 Day of the River (あの日の川, Ano Hi no Kawa?) (Hisaishi Joe) – 3:13 It's Hard Work (仕事はつらいぜ, Shigoto wa Tsuraize?) (Hisaishi Joe) – 2:26 The Stink Spirit (おクサレ神, Okusaregami?) (Hisaishi Joe) – 4:01 Sen's Courage (千の勇気, Sen no Yūki?) (Hisaishi Joe) – 2:45 The Bottomless Pit (底なし穴, Sokonashi Ana?) (Hisaishi Joe) – 1:18 Kaonashi (No Face) (カオナシ, Kaonashi?) (Hisaishi Joe) – 3:47 The Sixth Station (6番目の駅, Roku Banme no Eki?) (Hisaishi Joe) – 3:38 Yubaba's Panic (湯婆婆狂乱, Yubaba Kyōran?) (Hisaishi Joe) – 1:38 The House at Swamp Bottom (沼の底の家, Numa no Soko no Ie?) (Hisaishi Joe) – 1:29 Reprise (ふたたび, Futatabi?) (Hisaishi Joe) – 4:53 The Return (帰る日, Kaeru Hi?) (Hisaishi Joe) – 3:20 Always With Me (いつも何度でも, Itsumo Nando demo?) (Kimura Youmi (木村弓, Kimura Youmi?)) – 3:35

Spirited Away Album nhạc phim của Hisaishi Joe Phát hành 18 tháng 7 năm 2001 Hãng đĩa Studio Ghibli Records Đánh giá chuyên môn All Music Guide link

Các bản nhạc trong Image album

Ano Hi no Kawa e (あの日の川へ, lit. To that Days' River?) – Umi (3:54) Yoru ga Kuru (夜が来る, lit. Night is Coming?) – Hisaishi Joe (4:25) Kamigami-sama (神々さま, lit. Gods?) – Otaka Shizuru (3:55) Yuya (油屋, lit. Bathhouse?) – Kamijō Tsunehiko (3:56) Fushigi no Kuni no Jyūnin (不思議の国の住人, lit. The People in Wonderland?) – Hisaishi Joe (3:20) Samishii samishii (さみしいさみしい, lit. Lonely lonely?) – Kamayatsu Monsieur (3:41) Solitude (ソリチュード, Sorichūdo?) – Suzuki Rieko và Kondo Hiroshi (3:49) Umi (海, lit. The Sea?) – Hisaishi Joe (3:22) Shiroi Ryū (白い竜, lit. White Dragon?) – Rikki (3:33) Chihiro no Waltz (千尋のワルツ, Chihiro no Warutsu?, Chihiro's Waltz) – Hisaishi Joe (3:20)

Image album Album nhạc phim của nhiều nghệ sĩ Phát hành 4 tháng 4 năm 2001 Hãng đĩa Studio Ghibli Records Đánh giá chuyên môn Amazon.com music link

Bản chuyển thể tiếng Anh

John Lasseter – họa sĩ diễn hoạt của xưởng phim Pixar giữ vai trò giám đốc sản xuất bản chuyển thể tiếng Anh của phim.

Hãng Walt Disney Pictures là đơn vị cuối cùng giành được quyền lồng tiếng cho bản chuyển thể tiếng Anh cho Sen và Chihiro ở thế giới thần bí, dưới sự giám sát của họa sĩ diễn hoạt xưởng phim Pixar là John Lasseter.[28] Vốn là một người hâm mộ của Miyazaki, Lasseter sẽ cùng đội ngũ của mình ngồi lại và xem tác phẩm của Miyazaki mỗi khi gặp phải vấn đề trong cốt truyện. Thực tế thì lần đầu tiên mà Sen và Chihiro ở thế giới thần bí chiếu trên đất Mỹ diễn ra tại một phòng chiếu của Pixar. Sau khi thưởng thức bộ phim Lasseter đã bị mê hoặc đến mức ông liền đem chiếu tác phẩm tại Liên hoan phim quốc tế San Francisco (nơi phim giành giải thưởng của ban giám khảo). Sau khi nghe phản ứng của ông với bộ phim, người của hãng Disney đã hỏi Lasseter rằng liệu ông có hứng thú với việc cố gắng đem Sen và Chihiro ở thế giới thần bí đến với khán giả Mỹ hay không. Lasseter đã gật đầu đồng ý làm giám đốc sản xuất của bản chuyển thể tiếng Anh. Ngay sau đó, một vài người khác cũng gia nhập vào dự án: Kirk Wise (đồng đạo diễn Người đẹp và quái vật) và Donald W. Ernst (nhà đồng sản xuất Aladdin) lần lượt đảm nhận các vai trò đạo diễn và nhà sản xuất của Sen và Chihiro ở thế giới thần bí.[29] Trong khi đó Cindy Davis Hewitt và Donald H. Hewitt là những người viết thoại phim bằng tiếng Anh sao cho trùng với khẩu hình tiếng Nhật.[9]

Dàn diễn viên lồng tiếng của phim gồm có Daveigh Chase, Jason Marsden, Susan Egan, David Ogden Stiers và John Ratzenberger. Quá trình quảng bá cho phim bị hạn chế và Sen và Chihiro ở thế giới thần bí chỉ xuất hiện duy nhất trên một cuộn nhỏ trong trang phim trên website chính thức của Disney. Thậm chí Disney từng đẩy Sen và Chihiro ở thế giới thần bí khỏi website chính thức của họ[29] và dành cho bộ phim một khoản kinh phí quảng bá tương đối nhỏ. Marc Hairston kết luận rằng đây là một phản ứng hợp lý trước hành động nắm giữ nhượng quyền của Ghibli đối với bộ phim và các nhân vật – điều này làm hạn chế khả năng tiếp thị bộ phim đúng luật của Disney.[17]